Oscypki to jeden z najsłynniejszych symboli Podhala, który każdy turysta odwiedzający Zakopane pragnie zabrać ze sobą jako kulinarną pamiątkę z gór. Ten wyjątkowy ser owczy, wytwarzany według tradycyjnych metod, kusi swoim charakterystycznym wędzoną skórką i słonawym smakiem. Jednak nie wszystkie oscypki dostępne w Zakopanem są równie autentyczne i smaczne. Gdzie zatem znaleźć te najlepsze? Które bacówki oferują prawdziwe, ręcznie wyrabiane sery według wielowiekowych receptur? Przygotowaliśmy dla Ciebie kompletny przewodnik po najlepszych miejscach w Zakopanem i okolicach, gdzie możesz kupić oryginalne, certyfikowane oscypki prosto od baców.
Historia oscypka – podhalańskiego skarbu
Tradycja wyrobu oscypków sięga XV wieku, kiedy to na Podhale przybyli wołoscy pasterze, przynosząc ze sobą umiejętność wytwarzania serów owczych. Przez wieki sztuka ta była przekazywana z pokolenia na pokolenie, stając się integralną częścią kultury góralskiej. Nazwa „oscypek” pochodzi prawdopodobnie od słowa „scypać”, czyli szczypać – nawiązując do procesu formowania sera rękami.
W 2007 roku oscypek został wpisany na listę produktów chronionych przez Unię Europejską, otrzymując Chronioną Nazwę Pochodzenia. Zgodnie z regulacjami, prawdziwy oscypek musi być wytwarzany z mleka owczego (z dopuszczalnym dodatkiem maksymalnie 40% mleka krowiego) w okresie od maja do września, kiedy owce wypasane są na górskich halach. Ser musi mieć charakterystyczny wrzecionowaty kształt, długość 17-23 cm, masę 600-800 g oraz być wędzony nad ogniskiem z drewna jodłowego.
Ciekawostka: Prawdziwy oscypek ma charakterystyczne zdobienia, które powstają dzięki specjalnym drewnianym formom zwanym „oscypiorkami”. Każdy baca ma swój unikalny wzór, który jest swoistym podpisem wytwórcy.
Najlepsze bacówki w centrum Zakopanego
Będąc w samym sercu Zakopanego, warto odwiedzić kilka miejsc, gdzie tradycja wyrobu oscypków jest pielęgnowana z najwyższą starannością.
Bacówka pod Reglami
Zlokalizowana przy drodze do Kuźnic, Bacówka pod Reglami prowadzona przez rodzinę Andrzeja Klusia to jedno z najbardziej autentycznych miejsc, gdzie możesz kupić prawdziwe oscypki. Bacówka funkcjonuje od kilku pokoleń, a sery wyrabiane są tutaj według tradycyjnych receptur przekazywanych z ojca na syna.
Oprócz oscypków, możesz tu nabyć również inne sery góralskie, takie jak bundz, redykołki czy bryndza. Dodatkowym atutem jest możliwość obserwowania procesu produkcji sera, co stanowi wyjątkową atrakcję, szczególnie dla rodzin z dziećmi. Gospodarze chętnie opowiadają o tajnikach swojego rzemiosła, dzieląc się wiedzą, która w innych miejscach pozostaje pilnie strzeżona.
Krupówki i okolice
Choć główny deptak Zakopanego – Krupówki – pełen jest stoisk z serami, warto zachować ostrożność. Nie wszystkie oferują autentyczne oscypki. Rekomendowanym miejscem jest sklep „Prawdziwe Oscypki z Podhala” znajdujący się przy dolnej części Krupówek. Właściciele współpracują bezpośrednio z certyfikowanymi bacami, a każdy ser posiada odpowiednie oznaczenie potwierdzające jego autentyczność.
Innym godnym polecenia punktem jest stoisko na targu pod Gubałówką, gdzie lokalni wytwórcy oferują świeże sery prosto z bacówek. Tutaj możesz nie tylko kupić oscypki, ale także porozmawiać z góralami, którzy z pasją opowiadają o swoim rzemiośle i chętnie doradzą, jak najlepiej serwować i przechowywać zakupione przysmaki.
Bacówki w okolicach Zakopanego – prawdziwe skarby Podhala
Aby doświadczyć prawdziwej atmosfery bacówki i skosztować najwyższej jakości oscypków, warto wybrać się poza centrum Zakopanego, gdzie tradycyjne pasterstwo wciąż jest żywą praktyką.
Bacówka na Polanie Biały Potok
Położona około 3 km od centrum Zakopanego, w kierunku Poronina, Bacówka na Polanie Biały Potok to miejsce, które zachwyca autentycznością. Gospodarze – rodzina Stopków – od pokoleń zajmują się wypasem owiec i produkcją serów.
Bacówka oferuje nie tylko możliwość zakupu oscypków, ale również degustację świeżego bundzu czy żętycy (serwatki pozostałej po produkcji sera). Wizyta tutaj to prawdziwa lekcja góralskiej kultury, a widoki na Tatry stanowią dodatkową atrakcję. W sezonie letnim możesz również zobaczyć tradycyjny wypas owiec i pracę juhasów – pasterzy pomagających bacy w codziennych obowiązkach.
Bacówka u Józka w Witowie
Około 15 km od Zakopanego, w kierunku Chochołowa, znajduje się Bacówka u Józka – miejsce, które zyskało uznanie zarówno wśród turystów, jak i lokalnych mieszkańców. Józef Łukaszczyk, właściciel bacówki, jest jednym z najbardziej doświadczonych baców w regionie. Jego oscypki charakteryzują się wyjątkowym smakiem dzięki tradycyjnej metodzie wędzenia nad jodłowym ogniem.
Oprócz zakupu serów, można tu również skosztować tradycyjnych potraw góralskich, takich jak kwaśnica czy placki ziemniaczane z bryndzą. Atmosfera miejsca, z widokiem na pasące się owce i otaczające góry, sprawia, że wizyta w Bacówce u Józka staje się niezapomnianym doświadczeniem podhalańskiej kultury.
Porada: Odwiedzając bacówkę u Józka, warto zapytać o możliwość obserwowania procesu dojenia owiec, który odbywa się zwykle wczesnym rankiem lub późnym popołudniem. To niezapomniane doświadczenie, szczególnie dla dzieci.
Białka Tatrzańska i okolice – mniej znane, ale warte odkrycia
Białka Tatrzańska, położona około 15 km od Zakopanego, to kolejny ośrodek, gdzie tradycja wyrobu oscypków jest wciąż żywa. Szczególnie godna polecenia jest Bacówka na Polanie Głodówka, z której roztacza się jeden z najpiękniejszych widoków na panoramę Tatr. Wytwarzane tutaj oscypki mają wyjątkowy smak dzięki wykorzystaniu mleka od owiec wypasanych na górskich halach bogatych w zioła.
Innym miejscem wartym odwiedzenia jest Bacówka w Leśnicy (niedaleko Białki Tatrzańskiej), gdzie poza oscypkami można nabyć również inne lokalne produkty, takie jak miód z górskich pasiek czy domowe nalewki. Gospodarze słyną z gościnności i chętnie dzielą się opowieściami o lokalnych tradycjach. Dla wielu turystów to właśnie te mniej zatłoczone bacówki oferują najbardziej autentyczne doświadczenie podhalańskiej kultury pasterskiej.
Jak rozpoznać prawdziwy oscypek?
Podczas poszukiwań najlepszych oscypków w Zakopanem i okolicach, warto wiedzieć, jak odróżnić autentyczny produkt od podróbek, których niestety nie brakuje na lokalnym rynku.
Prawdziwy oscypek powinien mieć certyfikat Chronionej Nazwy Pochodzenia, który gwarantuje, że ser został wyprodukowany zgodnie z tradycyjną recepturą. Charakteryzuje się wrzecionowatym kształtem, złocisto-brązową, lekko błyszczącą skórką oraz kremowo-żółtym wnętrzem. W smaku jest słonawy, lekko pikantny, z wyczuwalną nutą dymu.
Warto również zwrócić uwagę na miejsce zakupu – prawdziwe oscypki najlepiej kupować bezpośrednio w bacówkach lub od certyfikowanych sprzedawców. Cena również może być wskazówką – autentyczny oscypek nie należy do najtańszych produktów, a jego cena odzwierciedla pracochłonny proces produkcji oraz wysoką jakość surowców. Nie daj się zwieść zbyt niskim cenom – prawdziwa jakość ma swoją wartość.
Sezonowość i najlepszy czas na zakup oscypków
Tradycyjny sezon pasterski na Podhalu trwa od maja do września. W tym okresie owce wypasane są na górskich halach, a produkowane sery charakteryzują się najwyższą jakością. Oscypki wytwarzane latem mają najbogatszy smak dzięki różnorodności ziół, którymi żywią się owce.
Poza sezonem pasterskim dostępne są oscypki produkowane z mleka owiec trzymanych w bacówkach lub z większym dodatkiem mleka krowiego. Choć nadal są smaczne, ich smak może nieznacznie różnić się od tych letnich.
Dla prawdziwych koneserów idealnym czasem na zakup oscypków jest okres redyku – czyli ceremonialnego spędu owiec z hal, który odbywa się pod koniec września. Wówczas organizowane są liczne festyny i kiermasze, gdzie można nabyć najwyższej jakości produkty bezpośrednio od baców. Redyk to nie tylko okazja do zakupu serów, ale również możliwość uczestniczenia w wyjątkowym wydarzeniu kulturalnym, które od wieków stanowi ważny element podhalańskiej tradycji.
Oscypek to nie tylko przysmak, ale przede wszystkim żywa tradycja Podhala, która przetrwała wieki. Odwiedzając Zakopane i okolice, warto poświęcić czas na odkrycie autentycznych bacówek, gdzie ten wyjątkowy ser jest wytwarzany z pasją i poszanowaniem dla tradycji. Każda z opisanych lokalizacji oferuje nieco inne doświadczenie, ale wszystkie łączy jedno – miłość do góralskiego dziedzictwa kulinarnego i duma z produktu, który stał się symbolem regionu rozpoznawalnym na całym świecie.